Αιτίες
Το κεντρικό νευρικό σύστημα
Τι συμβαίνει στο νευρικό σύστημα των ασθενών με ΠΣ?
Η απομυελινωτική πλάκα
Οι αλλοιώσεις που προκαλεί η αυτοάνοση αντίδραση στον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό των πασχόντων από ΠΣ χαρακτηρίζονται από φλεγμονή. Όλα τα όργανα του ανθρώπινου σώματος μπορούν να παρουσιάσουν φλεγμονή. Φλεγμονή είναι η τοπική αντίδραση του οργανισμού στον μηχανικό τραυματισμό, τον τραυματισμό από τοξικούς παράγοντες, στην προσβολή από μικρόβια και ιούς και στις αυτοάνοσες αντιδράσεις, όπως στην περίπτωση της πολλαπλής σκλήρυνσης. Η εστιακή προσβολή περιοχών του εγκεφάλου από το ανοσοποιητικό σύστημα συνοδεύεται από τοπική καταστροφή του ελύτρου της μυελίνης (απομυελίνωση) στην περιοχή της φλεγμονής. Οι περιοχές του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού στις οποίες έχει καταστραφεί το έλυτρο της μυελίνης αποτελούν της τυπικές απομυελινωτικές πλάκες της ΠΣ οι οποίες απεικονίζονται στη μαγνητική τομογραφία ως απομυελινωτικές εστίες.
Απομυελίνωση
Η ΠΣ θεωρείται η πιο τυπική απομυελινωτική νόσος, αν και άλλες σπανιότερες παθήσεις επίσης χαρακτηρίζονται από απομυελίνωση. Η περιοχή που μπορεί να σχηματιστεί μια απομυελινωτική πλάκα δεν μπορεί να προβλεφτεί αλλά κάποιες περιοχές του εγκεφάλου προσβάλλονται συχνότερα όπως η λευκή ουσία γύρω από τις κοιλίες, το μεσολόβιο και τα οπτικά νεύρα.
Το έλυτρο της μυελίνης είναι ένα «λιπώδες περιτύλιγμα» το οποίο περιβάλλει τους νευράξονες, τους προστατεύει και εξασφαλίζει την ασφαλή μετάδοση των νευρικών ερεθισμάτων κατά μήκος των νεύρων. Οι νευράξονες μπορούν να παρομοιαστούν με το σύρμα του καλωδίου ηλεκτρικού ρεύματος ενώ το έλυτρο της μυελίνης με το μονωτικό του περιτύλιγμα. Η λειτουργία του νευρικού συστήματος βασίζεται στη μετάδοση των νευρικών ερεθισμάτων κατά μήκος των νευρικών ινών. Τα δύο στοιχεία που συναποτελούν τη νευρική ίνα: νευράξονας και έλυτρο μυελίνης είναι απαραίτητα για τη λειτουργική ακεραιότητα του νευρικού συστήματος. Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι και οι νευράξονες οι οποίοι λειτουργούν ως σύρμα καλωδίου μπορούν σε κάποιο ποσοστό να καταστραφούν. Φαίνεται ότι το ποσοστό στο οποίο καταστρέφονται οι νευράξονες καθορίζει σημαντικά τη βαρύτητα της νόσου, την εμφάνιση μη-αναστρέψιμης αναπηρίας και την ταχύτητα εξέλιξής της.
Εγκεφαλική ατροφία
H φυσιολογική γήρανση συνοδεύεται από απώλεια εγκεφαλικού όγκου. Ο εγκέφαλός μας αρχίζει να μικραίνει από τα τέλη της τρίτης δεκαετίας. Εντούτοις, στην ΠΣ ο ρυθμός μείωσης του εγκεφαλικού όγκου είναι μεγαλύτερος από αυτόν του γενικού πληθυσμού και είναι αποτέλεσμα της καταστροφής εγκεφαλικών κυττάρων και νευρικών ινών. Η απώλεια κυττάρων και ινών δεν περιορίζεται στις απομυελινωτικές πλάκες αλλά είναι περισσότερο διάχυτη στα πλαίσια των παθολογικών διεργασιών της νόσου.
Η ταχύτερη απώλεια εγκεφαλικού όγκου στην ΠΣ σχετίζεται με ταχύτερη εξέλιξη της αναπηρίας, με εμφάνιση νοητικής δυσλειτουργίας και χειρότερη συνολικά πρόγνωση. Ωστόσο, φαίνεται ότι μπορούμε να παρέμβουμε και να επιβραδύνουμε αποτελεσματικά το ρυθμό απώλειας εγκεφαλικού όγκου και να προλάβουμε την απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων και νευρικών ινών που οδηγούν σε αυτή με την κατάλληλη νοσοτροποποιητική αγωγή.
Επιδιόρθωση του ελύτρου της μυελίνης (επαναμελίνωση)
Γνωρίζουμε ότι ο οργανισμός τουλάχιστον στα πρώτα στάδια της νόσου έχει τη δυνατότητα επιδιόρθωσης του έλυτρου της μυελίνης. Η επιδιόρθωση της μυελίνης φαίνεται να σχετίζεται με πληρέστερη ύφεση των συμπτωμάτων και χαμηλότερα επίπεδα αναπηρίας σε βάθος χρόνου. Σε κάποιους ασθενείς ιδιαίτερα σε μικρότερες ηλικίες η επιδιόρθωση του ελύτρου συμβαίνει με πιο αποτελεσματικό τρόπο από ότι σε άλλους και οι ασθενείς αυτοί θεωρούνται ότι έχουν καλύτερη πρόγνωση. Το φαινόμενο της επιδιόρθωσης της μυελίνης εξηγεί και τη μείωση του μεγέθους ή και την πλήρη εξαφάνιση βλαβών που παρατηρείται σε διαδοχικές μαγνητικές τομογραφίες ορισμένων ασθενών. Δεδομένου ότι όλες μας οι ενδείξεις συγκλείνουν στο ότι η επαναμυελίνωση έχει νευροπροστατευτικό και συνεπώς ευεργετικό ρόλο στην ΠΣ, η ανάπτυξη φαρμάκων για ενίσχυση της ενδογενούς ικανότητας για επιδιόρθωση του ελύτρου της μυελίνης αποτελεί σύγχρονο θεραπευτικό στόχο με ενθαρρυντικά πρώτα αποτελέσματα.
*Ευχαριστούμε θερμά τον Νευρολόγο-Νευροανοσολόγο Δημήτρη Παπαδόπουλο MD, PhD, FEBN για τις πληροφορίες που μας παρείχε.