Πηγή: msif.org
Στις 18 Μαρτίου, η Διεθνής Ομοσπονδία Πολλαπλής Σκλήρυνσης (MSIF) δημοσίευσε επικαιροποιημένες συμβουλές για τα άτομα με Πολλαπλή Σκλήρυνση και τον COVID-19, συμπεριλαμβανομένων συμβουλών για 5 τύπους εμβολίων.
Για διευκόλυνσή σας, και με την ευγενική συνδρομή της Ομάδας του Κέντρου Πολλαπλής Σκλήρυνσης, Β Νευρολογικής Κλινικής ΑΧΕΠΑ, μεταφράσαμε στα Ελληνικά τις πληροφορίες που αφορούν τον εμβολιασμό των ατόμων με ΠΣ:
Εμβόλια COVID-19 και MS
Σε αυτήν την ενότητα, θα εξετάσουμε τους τρέχοντες τύπους εμβολίων και θα συζητήσουμε τον χρόνο εμβολιασμού και τη χορήγηση νοσοτροποποιητικής θεραπείας.
Δεδομένης της σοβαρότητας του COVID-19 – η λοίμωξη ενέχει κίνδυνο θνησιμότητας 1-3% καθώς και κίνδυνο για σοβαρές ασθένειες και παρατεταμένη ασθένεια για πολλούς – θέλουμε να τονίσουμε αυτά τα βασικά σημεία:
Όλα τα άτομα με πολλαπλή σκλήρυνση πρέπει να εμβολιαστούν κατά του COVID-19.
Τα άτομα με πολλαπλή σκλήρυνση πρέπει να εμβολιαστούν μόλις το εμβόλιο είναι διαθέσιμο σε αυτά.
Ακόμη και μετά τη λήψη του εμβολίου, είναι σημαντικό να συνεχίσετε να λαμβάνετε προφυλάξεις κατά του COVID-19, όπως η χρήση μάσκας προσώπου, η κοινωνική αποστασιοποίηση και το πλύσιμο των χεριών σας, επειδή εμφανίζονται νέες μεταλλάξεις που ενδέχεται να μην καλύπτονται από τα τρέχοντα εμβόλια.
Υπάρχουν πολλά εμβόλια COVID-19 που χρησιμοποιούνται σε διαφορετικές χώρες σε όλο τον κόσμο, με νέα εμβόλια να εγκρίνονται τακτικά.
Αντί να αξιολογούμε κάθε εμβόλιο ξεχωριστά, παρέχουμε παρακάτω πληροφορίες σχετικά με τους κύριους τύπους εμβολίων COVID-19 που χρησιμοποιούνται και
βρίσκονται σε εξέλιξη. Αυτές οι οδηγίες βασίζονται σε διαθέσιμες πληροφορίες και θα την ενημερώνουμε καθώς θα γίνουν διαθέσιμα νέα δεδομένα.
Δεν γνωρίζουμε πόσα άτομα στις κλινικές δοκιμές εμβολίου COVID-19 είχαν πολλαπλή σκλήρυνση, επομένως δεν υπάρχουν ακόμη διαθέσιμα δεδομένα για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων COVID-19 ειδικά για άτομα με πολλαπλή σκλήρυνση.
Οι οδηγίες μας βασίζονται επομένως σε δεδομένα από τον γενικό πληθυσμό στις κλινικές δοκιμές εμβολίων και καθοδηγείται από προηγούμενη εμπειρία σχετικά με τον εμβολιασμό ατόμων με πολλαπλή σκλήρυνση.
Τα εμβόλια λειτουργούν χρησιμοποιώντας ένα μέρος του ιού που προκαλεί την ασθένεια (όπως ο γενετικός κώδικας ή «πρωτεΐνη ακίδα») ή μια αδρανοποιημένη ή εξασθενημένη μορφή του ιού, για να προκαλέσει αντίδραση από το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα. Με τη σειρά του, αυτό αναγκάζει το σώμα να παράγει αντισώματα και Τ-κύτταρα (έναν ειδικό πληθυσμός λευκών αιμοσφαιρίων) για την καταπολέμηση του ιού, αποτρέποντάς τον να εισέλθει και να μολύνει άλλα κύτταρα στο σώμα. Αυτά τα εμβόλια δεν οδηγούν σε γενετική αλλαγή στο σώμα μας, δεν θα εισέλθουν στον εγκέφαλο και δεν θα αλλάξουν τον γενετικό κώδικα ενός εμβρύου. Υπάρχουν επί του παρόντος πέντε διαφορετικοί τύποι εμβολίων COVID-19 που χρησιμοποιούνται ή βρίσκονται σε εξέλιξη και λειτουργούν με διαφορετικούς τρόπους (με παραδείγματα παρακάτω).
Έναν χρήσιμο tracker εμβολίων COVID-19 μπορείτε να βρείτε στον σύνδεσμο: https://covid19.trackvaccines.org/.
1.Τα εμβόλια mRNA έχουν τον γενετικό κώδικα για την πρωτεΐνη-ακίδα («spike») του κορoνοϊού, ο οποίος κώδικας έχει δημιουργηθεί ως «mRNA» (έναν τύπο προσωρινού γενετικού μηνύματος), και ο οποίος εγκυστώνεται σε μικροσκοπικά σφαιρίδια λιπιδίων (για την παράδοση των γενετικών οδηγιών). Το mRNA κατευθύνει την παραγωγή της πρωτεΐνης – ακίδας, η οποία ανιχνεύεται και στοχεύεται από το ανοσοποιητικό σύστημα (είναι το σύστημα που δημιουργεί αντισώματα και Τ κύτταρα).
Εμβόλια αυτής της τεχνολογίας:
Pfizer-BioNTech (Comirnaty)
Moderna (Moderna mRNA)
2.Τα εμβόλια μη αντιγραφόμενου ιϊκού φορέα έχουν τον γενετικό κώδικα για την πρωτεΐνη ακίδας σε έναν ιϊκό φορέα. Αυτοί οι φορείς κατανοούνται καλύτερα ως απλώς ένα περίβλημα και το μηχανισμό παράδοσης ενός ιού (συνήθως από έναν αδενοϊό), αλλά δεν διαθέτουν τα μέρη που χρειάζεται για να αναπαραχθεί ένας ιός και έτσι δεν μπορεί ποτέ να προκαλέσει μόλυνση. Παρόμοια με τα εμβόλια mRNA, τα εμβόλια ιογενών φορέων κατευθύνουν την παραγωγή της ακίδας πρωτεΐνης έτσι ώστε να μπορεί να ανιχνευθεί και να στοχευθεί από το ανοσοποιητικό σύστημα.
Εμβόλια αυτής της τεχνολογίας:
AstraZeneca / Oxford (Covishield)
Gamaleya Research Institute (Gam-COVID-Vac ή Sputnik V)
3.Τα εμβόλια αδρανοποιημένων ιών χρησιμοποιούν αδρανοποιημένη μορφή ολόκληρου του κορονοϊού. Ο κορονοϊός έχει «σκοτωθεί» έτσι ώστε να μην μπορεί να εισέλθει σε κύτταρα και να αναπαραχθεί και δεν μπορεί να προκαλέσει μόλυνση από COVID-19. Το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει ολόκληρο τον ιό, παρόλο που είναι απενεργοποιημένος.
Εμβόλιο αυτής της τεχνολογίας:
Sinovac (CoronaVac)
4.Τα πρωτεϊνικά εμβόλια έχουν την ίδια την πρωτεΐνη ακίδα του κορονοϊού (όχι τον γενετικό κώδικα), μαζί με κάτι που ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα (ένα «ανοσοενισχυτικό») για να διασφαλίσει ότι στοχεύεται η πρωτεΐνη ακίδα .
Εμβόλιο αυτής της τεχνολογίας:
Novavax (NVX-CoV2373)
5.Τα εμβόλια ζώντων εξασθενημένων ιών χρησιμοποιούν έναν εξασθενημένο, αλλά ικανό να αναπαραχθεί ιό. Τέτοια εμβόλια λειτουργούν προκαλώντας ήπια λοίμωξη σε άτομα με φυσιολογική ανοσολογική λειτουργία. Μπορεί να είναι επικίνδυνα σε ένα άτομο με μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα, οπότε δεν θα ήταν κατάλληλο για πολλά άτομα με πολλαπλή σκλήρυνση, λόγω του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν ορισμένες νοσοτροποποιητικές θεραπείες.
Προς το παρόν (Μάρτιος 2021), δεν χρησιμοποιούνται εμβόλια με ζώντα εξασθενημένο κορονοϊό – ερευνώνται μόνο.
Οι ακόλουθες οδηγίες αναφέρονται στα εμβόλια mRNA, μη αντιγραφόμενου ιικού φορέα, αδρανοποιημένου ιού ή εμβόλια πρωτεΐνης COVID-19 (δηλαδή οι τύποι 1-4
που αναφέρονται παραπάνω).
Τα άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας πρέπει να λάβουν εμβόλιο κατά του COVID-19
Η επιστήμη μας έδειξε ότι τα εμβόλια COVID-19 είναι ασφαλή και αποτελεσματικά. Όπως και άλλες ιατρικές αποφάσεις, η απόφαση για λήψη εμβολίου λαμβάνεται καλύτερα σε συνεργασία με τον θεράποντα γιατρό σας. Θα πρέπει να κάνετε εμβόλιο COVID-19 μόλις γίνει διαθέσιμο σε εσάς. Οι κίνδυνοι από την λοίμωξη από COVID-19 υπερτερούν των πιθανών κινδύνων από το εμβόλιο. Επιπλέον, τα μέλη του ίδιου νοικοκυριού και οι στενές επαφές θα πρέπει επίσης να κάνουν εμβόλιο το συντομότερο δυνατό για να μεγιστοποιήσουν την προστασία από COVID-19.
Τα περισσότερα από τα εμβόλια έναντι του COVID-19 απαιτούν δύο δόσεις και, όπου συμβαίνει αυτό, πρέπει να ακολουθήσετε τις οδηγίες της χώρας σας σχετικά με το χρονοδιάγραμμα της δεύτερης δόσης. Μετά τον πλήρη εμβολιασμό (και οι δύο δόσεις), μπορεί να χρειαστούν έως και τουλάχιστον 2 εβδομάδες για τον πλήρη εμβολιασμό.
Εάν είχατε COVID-19 και αναρρώσατε, θα πρέπει επίσης να κάνετε το εμβόλιο, επειδή η προηγούμενη λοίμωξη δεν φαίνεται να προστατεύει από μελλοντική μόλυνση επ ‘αόριστον. Είναι φυσιολογική πρακτική να περιμένετε έως ότου αναρρώσετε από μια ασθένεια προτού εμβολιαστείτε. Ωστόσο, θα πρέπει να εμβολιαστείτε όσο το δυνατόν συντομότερα μετά την ανάρρωση, ακολουθώντας τις κυβερνητικές οδηγίες στη χώρα σας.
Δεν γνωρίζουμε πόσο καιρό ένα άτομο προστατεύεται από το COVID-19 μετά τον εμβολιασμό, αν και τα δεδομένα κλινικών δοκιμών δείχνουν ότι η προστασία είναι υψηλή για τουλάχιστον πολλούς μήνες. Μπορεί να απαιτούνται στο μέλλον επαναλαμβανόμενες δόσεις των εμβολίων COVID-19, παρόμοια με το εμβόλιο της γρίπης.
Ακόμη και μετά τη λήψη του εμβολίου, είναι σημαντικό να συνεχίσετε να λαμβάνετε προφυλάξεις κατά του COVID-19, όπως χρήση μάσκας προσώπου, κοινωνική αποστασιοποίηση, το πλύσιμο των χεριών σας και τήρηση τυχόν τοπικών κανόνων σχετικά με τη διενέργεια τεστ COVID-19 όταν είναι απαραίτητο.
Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι τα άτομα με πολλαπλή σκλήρυνση διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο επιπλοκών από τα εμβόλια mRNA,εμβόλια μη αντιγραφόμενου ιϊκού φορέα, εμβόλια απενεργοποιημένου κορονοϊού ή πρωτεΐνης (δηλαδή οι κατηγορίες 1-4 πιο πάνω), σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.
Τα εμβόλια mRNA, μη αντιγραφόμενου ιϊκού φορέα, απενεργοποιημένου ιού ή πρωτεΐνης κορονοϊού δεν περιέχουν ζωντανούς ιούς και δεν θα προκαλέσουν νόσο COVID-19. Αυτοί οι τύποι εμβολίων δεν είναι πιθανό να προκαλέσουν υποτροπή της πολλαπλής σκλήρυνσης ή να επιδεινώσουν χρόνια συμπτώματα πολλαπλής σκλήρυνσης.
Ωστόσο, τα άτομα με πολλαπλή σκλήρυνση πρέπει να αποφεύγουν τη λήψη ζωντανών εξασθενημένων εμβολίων (τύπος 5). Δεδομένου ότι ενδέχεται να υπάρξουν μελλοντικά εμβόλια COVID-19 που χρησιμοποιούν αυτήν την τεχνολογία, είναι σημαντικό να γνωρίζετε ποιο εμβόλιο COVID-19 είναι διαθέσιμο.
Δεν χρειάζεται να απομονωθείτε μετά τον εμβολιασμό. Τα εμβόλια μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες, όπως πυρετό ή κόπωση, οι οποίες δεν πρέπει να διαρκέσουν περισσότερο από λίγες ημέρες μετά τον εμβολιασμό. Ο πυρετός μπορεί να επιδεινώσει προσωρινά τα συμπτώματα της πολλαπλής σκλήρυνσης, αλλά αυτά θα πρέπει να επιστρέψουν στα προηγούμενα επίπεδα μετά την πάροδο του πυρετού. Ακόμα κι αν έχετε παρενέργειες από την πρώτη δόση, είναι σημαντικό να πάρετε τη δεύτερη δόση του εμβολίου (για εμβόλια που απαιτούν δύο δόσεις) για να είναι πλήρως αποτελεσματικό. Η εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως πυρετός, μυϊκή ενόχληση και κόπωση είναι ένα σημάδι ότι το εμβόλιο κάνει τη δουλειά του (αναγκάζει το σώμα σας να ανταποκριθεί στον ιό και ως εκ τούτου αρχίζει να σας προστατεύει).
Τα εμβόλια COVID-19 μπορούν να χορηγηθούν σε άτομα με πολλαπλή σκλήρυνση που λαμβάνουν θεραπεία για την νόσο.
Συνεχίστε να παίρνετε τη νοσοτροποποιητική θεραπεία σας (DMT), εκτός εάν σας συμβουλεύσει ο θεράπων γιατρός σας να σταματήσετε ή να την καθυστερήσετε.
Η απότομη διακοπή ορισμένων DMTs μπορεί να προκαλέσει σοβαρή επιδείνωση της πολλαπλής σκλήρυνσης.
Είναι ασφαλές να κάνετε εμβόλιο COVID-19 όταν βρίσκεστε σε νοσοτροποποιητική θεραπεία πολλαπλής σκλήρυνσης (DMT).
Η καθυστέρηση της έναρξης μιας νοσοτροποποιητικής θεραπείας (DMT), ή η αλλαγή του χρονικού διαστήματος λήψης, δεν είναι ζήτημα ασφάλειας – είναι μια στρατηγική που επιτρέπει στο εμβόλιο να είναι πλήρως αποτελεσματικό.
Ορισμένες νοσοτροποποιητικές θεραπείες μπορεί να κάνουν το εμβόλιο λιγότερο αποτελεσματικό επειδή η θεραπεία έχει μειώσει την ικανότητα του οργανισμού σας για ανοσοαπόκριση. Ωστόσο, εξακολουθείτε να είστε σε θέση να ανταποκριθείτε στο εμβόλιο σε κάποιο βαθμό και θα εξακολουθείτε να έχετε μειωμένο κίνδυνο σοβαρής λοίμωξης από COVID-19 μετά τον εμβολιασμό. Λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές σοβαρές συνέπειες για την υγεία της λοίμωξης από COVID-19, η λήψη του εμβολίου όταν είναι διαθέσιμο σε εσάς μπορεί να είναι πιο σημαντική από τον βέλτιστο συγχρονισμό του εμβολίου με την νοσοτροποποιητική θεραπεία σας.
Εάν είστε σε θέση να προγραμματίσετε πότε θα κάνετε το εμβόλιό σας, συζητήστε με τον θεράποντα γιατρό σας πώς και εάν θα συντονίσει τη χρονική στιγμή λήψης του εμβολίου σας με το χρονοδιάγραμμα χορήγησης της δόσης της νοσοτροποποιητικής θεραπείας σας – εάν βρίσκεστε σε νοσοτροποποιητική θεραπεία κι όπου αυτό είναι σχετικό (δείτε παρακάτω περισσότερες πληροφορίες για τις θεραπείες). Αυτό θα βοηθήσει να διασφαλιστεί ότι το εμβόλιο εξακολουθεί να είναι αποτελεσματικό στη δημιουργία αντισωμάτων έναντι του κορονοϊού.
Η απόφαση για το πότε θα κάνετε το εμβόλιο COVID-19 θα πρέπει να περιλαμβάνει αξιολόγηση του κινδύνου εμφάνισης COVID-19,και την τρέχουσα κατάσταση της πολλαπλής σκλήρυνσής σας. Συνεργαστείτε με τον θεράποντα γιατρό για να καθορίσετε το καλύτερο πρόγραμμα για εσάς.
Εάν ο κίνδυνος επιδείνωσης της πολλαπλής σκλήρυνσης υπερτερεί του κινδύνου εμφάνισης COVID-19, μην αλλάξετε το πρόγραμμα νοσοτροποποιητικής θεραπείας και κάντε το εμβόλιο όταν είναι διαθέσιμο σε εσάς.
Εάν η πολλαπλή σκλήρυνσή σας είναι σταθερή, εξετάστε τις ακόλουθες προσαρμογές στη χορήγηση της θεραπείας σας για να βελτιώσετε την αποτελεσματικότητα του εμβολίου (οι θεραπείες έχουν ομαδοποιηθεί σε κατηγορίες ανάλογα με την προσαρμογή που απαιτείται):
⇒ Ιντερφερόνες, οξική γλατιραμερή, τεριφλουνομίδη, φουμαρικό μονομεθύλιο, φουμαρικό διμεθύλιο, φουμαρικό διμεξιμίδιο, ναταλιζουμάμπη
Εάν πρόκειται να ξεκινήσετε μία από αυτές τα νοσοτροποποιητικές θεραπείες (DMT) για πρώτη φορά, μην καθυστερήσετε την χορήγηση για το εμβόλιο κατά του COVID-19. Εάν λαμβάνετε ήδη μία από αυτές τις θεραπείες δεν απαιτούνται προσαρμογές στη διαχείριση της θεραπείας σας.
⇒ Fingolimod, siponimod, ozanimod
Εάν πρόκειται να ξεκινήσετε το fingolimod, το siponimod ή το ozanimod, εξετάστε το ενδεχόμενο λήψης του εμβολίου COVID-19, έτσι ώστε η δεύτερη δόση του εμβολίου να γίνει δύο έως τέσσερις εβδομάδες πριν ξεκινήσετε το fingolimod, το siponimod ή το ozanimod. Εάν παίρνετε ήδη το fingolimod, το siponimod ή το ozanimod, συνεχίστε να το παίρνετε σύμφωνα με τις οδηγίες και εμβολιαστείτε αμέσως μόλις το εμβόλιο είναι διαθέσιμο.
⇒ Alemtuzumab, cladribine
Εάν πρόκειται να ξεκινήσετε το alemtuzumab ή cladribine, εξετάστε το ενδεχόμενο να κάνετε το εμβόλιο COVID-19, έτσι ώστε η δεύτερη δόση του εμβολίου να γίνει τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες πριν ξεκινήσετε το alemtuzumab ή το cladribine. Εάν παίρνετε ήδη alemtuzumab ή cladribine, εξετάστε το ενδεχόμενο να ξεκινήσετε τον εμβολιασμό τουλάχιστον 12 εβδομάδες μετά την τελευταία δόση alemtuzumab ή cladribine. Εάν είναι δυνατόν, συνεχίστε το alemtuzumab ή το cladribine τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες μετά τη δεύτερη δόση του εμβολίου.
Αυτός ο προτεινόμενος προγραμματισμός δεν είναι πάντοτε εφικτός και η λήψη του εμβολίου όταν είναι διαθέσιμο σε εσάς μπορεί να είναι πιο σημαντική από το συγχρονισμό του εμβολίου με την νοσοτροποποιητική θεραπεία. Συνεργαστείτε με τον θεράποντα γιατρό σας για να καθορίσετε το καλύτερο πρόγραμμα για εσάς.
⇒ Ocrelizumab, rituximab
Εάν πρόκειται να ξεκινήσετε το ocrelizumab ή το rituximab, εξετάστε το ενδεχόμενο να λάβετε το εμβόλιο COVID-19, έτσι ώστε η δεύτερη δόση του εμβολίου να είναι δύο έως τέσσερις εβδομάδες πριν ξεκινήσετε το ocrelizumab ή το rituximab. Εάν παίρνετε ήδη ocrelizumab ή rituximab, εξετάστε το ενδεχόμενο να κάνετε τις δόσεις του εμβολίου τουλάχιστον 12 εβδομάδες μετά την τελευταία δόση της θεραπείας σας. Εάν είναι δυνατόν, συνεχίστε το ocrelizumab ή το rituximab τουλάχιστον 4 εβδομάδες μετά τη δεύτερη δόση του εμβολίου. Αυτός ο προτεινόμενος προγραμματισμός δεν είναι πάντοτε εφικτός και η λήψη του εμβολίου όταν είναι διαθέσιμο σε εσάς μπορεί να είναι πιο σημαντική από τον συγχρονισμό του εμβολίου με τη θεραπεία σας. Συνεργαστείτε με τον θεράποντα γιατρό σας για να καθορίσετε το καλύτερο πρόγραμμα για εσάς.
⇒ Ofatumumab
Εάν πρόκειται να ξεκινήσετε αυτή τη νοσοτροποποιητική θεραπεία, εξετάστε το ενδεχόμενο να κάνετε το εμβόλιο COVID-19 έτσι ώστε η δεύτερη δόση του εμβολίου να είναι δύο έως τέσσερις εβδομάδες πριν ξεκινήσετε τη θεραπεία σας. Εάν παίρνετε ήδη το ofatumumab, εξετάστε το ενδεχόμενο να κάνετε τις δόσεις του εμβολίου τέσσερις εβδομάδες μετά την τελευταία σας ένεση του ofatumumab. Εάν είναι δυνατόν, συνεχίστε τις ενέσεις ofatumumab τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες μετά τη δεύτερη δόση του εμβολίου. Αυτός ο προτεινόμενος προγραμματισμός δεν είναι πάντοτε εφικτός και η λήψη του εμβολίου όταν γίνει διαθέσιμο σε εσάς μπορεί να είναι πιο σημαντική από το συγχρονισμό του εμβολίου με την θεραπεία σας. Συνεργαστείτε με τον θεράποντα γιατρό σας για να καθορίσετε το καλύτερο πρόγραμμα για εσάς.
⇒ Στεροειδή υψηλής δόσης
Εξετάστε το ενδεχόμενο να κάνετε τις δόσεις του εμβολίου τρεις έως πέντε ημέρες μετά την τελευταία δόση στεροειδών.
Όλοι μας έχουμε προσωπική ευθύνη να επιβραδύνουμε την εξάπλωση της πανδημίας και να εξαλείψουμε τον ιό το συντομότερο δυνατό
Οι εγκρίσεις ασφαλών και αποτελεσματικών εμβολίων για τον COVID-19 μας φέρνουν ένα βήμα πιο κοντά στην εξάλειψη αυτού του ιού. Σε περιοχές όπου υπάρχει συνεχής τοπική μετάδοση του COVID-19, εκτός από τον εμβολιασμό, θα πρέπει να ανατρέξετε στις τοπικές οδηγίες σχετικά με τις στρατηγικές μετριασμού της μετάδοσης, οι οποίες ενδέχεται να περιλαμβάνουν τη χρήση μάσκας προσώπου, την κοινωνική αποστασιοποίηση και το πλύσιμο των χεριών σας.
******************************************************************************
On March 18, Multiple Sclerosis International Federation (MSIF) published updated global advice for people with MS on COVID-19, now including advice on five types of vaccines.
This advice has been developed by MS clinicians and research experts from across the global MS movement. Available here: www.msif.org/covid19